Μάνος Χατζιδάκις - Το χαμόγελο της Τζοκόντας (1965)

 

 

Μπαίνοντας στην καινούργια χρονιά, νιώθεις ότι η καθημερινότητά σου χρειάζεται ξανά ένα χαμόγελο. 

Όταν έρχονται τα μαύρα σύννεφα της ζορισμένης σου ζωής που δε σου δίνουν το περιθώριο να ξεμυτίσεις πέρα από τη γειτονιά σου, κλεισμένος σε μια κάμαρα, παρέα με το αχνό πρόσωπο της μητέρας σου από την άλλη διάσταση, σε ρυθμούς μονότονους σαν το ατέρμονο κοντσέρτο της γριάς βροχής που σε παρασέρνει σ' έναν αμήχανο χορό με τη σκιά σου, αλλά κι όταν τύχει να βγεις για λίγο έξω και σκέφτεσαι πάντα μην ξεχαστείς για τη βραδινή επιστροφή, γιατί καραδοκεί ο αόρατος δολοφόνος, τότε ξαφνικά βγάζεις μια δυνατή κραυγή κι ανοίγεις το μεγάλο παράθυρο να μπει ο απροσδόκητος ήλιος του Γενάρη μ' αυτό το μυστήριο χαμόγελο που σε αναστατώνει...  

Απρίλης του 1965. Νέα Υόρκη. 

 

Ο διάσημος ήδη και περιζήτητος στον καλλιτεχνικό κόσμο της Αμερικής Έλληνας συνθέτης Μάνος Χατζιδάκις βρίσκεται στο στούντιο παρέα με έναν άλλο διάσημο συνθέτη και μουσικό παραγωγό, τον σπουδαίο Quincy Jones, και μαζί επιμελούνται την ηχογράφηση ενός ορχηστρικού κύκλου τραγουδιών που θα ετοιμαστεί και θα κυκλοφορήσει την ίδια χρονιά στην Αμερική από τη δισκογραφική εταιρία Fontana. 

 

Ο τίτλος του δίσκου είναι Gioconda's Smile και περιλαμβάνει δώδεκα ορχηστρικές μελωδίες που φλερτάρουν έντονα με το πεδίο της συμφωνικής γραφής.

 

Φυσικά αναφέρομαι στον μυθικό δίσκο του Μάνου Χατζιδάκι                                                      "Το χαμόγελο της Τζοκόντας", όπως ονομάστηκε στην ελληνική του έκδοση την ίδια χρονιά από την Columbia, με τη διαφορά ότι η ελληνική εκδοχή είχε μονοφωνικό ήχο και το αρχικό corpus των δώδεκα κομματιών περιορίστηκε στα δέκα, καθώς αφαιρέθηκαν τα μέρη "Ο στρατιώτης" και "Οι αθλητές" κατά την επιθυμία του συνθέτη που θεώρησε (και μάλλον είχε δίκιο) ότι αυτά τα δύο μέρη δεν είχαν οργανικό δέσιμο με τα υπόλοιπα, πράγμα που είναι εμφανές και από μια απλή ακρόαση.

 

Από άποψη μορφολογίας θα έλεγα ότι το έργο αποτελεί μια σουίτα οργανικών θεμάτων με έντονα ποιητική διάθεση, την οποία άλλωστε υπογραμμίζει και ο συνθέτης παραθέτοντας μικρά συνοδευτικά κείμενα για κάθε μουσικό μέρος με εικόνες από μια κυριακάτικη βόλτα στις μεγάλες νεοϋορκέζικες λεωφόρους μέσα στο ανώνυμο πλήθος και στην αφόρητη μοναξιά ενός άγνωστου σε μια ξένη πόλη. 

 

Είναι εικόνες με αινιγματικά νοήματα που δημιουργούν αμέσως το συνειρμό με το αιώνιο και ανεξήγητο χαμόγελο της Τζοκόντας που ξαφνικά μορφοποιείται στο πρόσωπο μιας άγνωστης γυναίκας που χάνεται στο δρόμο...

 

Οι μελωδίες του συνθέτη έχουν βρει σ' αυτό το έργο την απόλυτη έκφρασή τους. Κάποιες ήταν ήδη γνωστές μέσα από φευγαλέα κινηματογραφικά θέματα, αλλά οι περισσότερες είναι πρωτότυπες, αν και ο αρχικός σχεδιασμός του έργου είχε ξεκινήσει το 1962 σε μορφή κύκλου τραγουδιών που προορίζονταν για τη Γαλλίδα τραγουδίστρια Jacqueline Daneau. 

 

Το τελικό θέμα του έργου ("Χορός με τη σκιά μου") ως κανονικό πλέον τραγούδι με στίχους του συνθέτη το επανέφερε στην επικαιρότητα το 1998 η Δήμητρα Γαλάνη μέσα από τον ομότιτλο προσωπικό της δίσκο αποκλειστικά με τραγούδια του Χατζιδάκι.

 

Η ενορχήστρωση του έργου, περίτεχνη και λεπτοδουλεμένη, κινείται μεταξύ ποπ και συμφωνικής γραμμής, με έντονη την παρουσία κλασικών οργάνων, όπως το τσέμπαλο, τα έγχορδα και το μαντολίνο. 

 

Ορισμένα μέρη, πρωτίστως το, κατά τη γνώμη μου, κορυφαίο όλων "Κοντσέρτο", έχουν ένα αδρό μπαρόκ χρωματισμό, στοιχείο που χαρακτήριζε τον συνθέτη και σε άλλα "αμερικανικά" έργα του, όπως το υπέροχο "Noble Dame" από το "Reflections". 

Ο δίσκος γνώρισε τεράστια επιτυχία στο διεθνές στερέωμα εδραιώνοντας τη φήμη του συνθέτη, ενώ στην ελληνική δισκογραφική σκηνή σημείωσε πάμπολλες επανεκδόσεις, με πιο χαρακτηριστική αυτή του 1975, αλλά και τις ψηφιακές του 1987, του 1991 και του 1998 με καινούργια αισθητική των εξωφύλλων, αλλά κυρίως του 2004, μια εξαιρετικά επιμελημένη έκδοση από τη σειρά EMI Classics συνοδευόμενη από καλαίσθητο τομίδιο με αναλυτικές λεπτομέρειες για το έργο.

ΠΗΓΗ. diskovolos

ΒΙΝΤΕΟ.