Σταύρος Ξαρχάκος - Νίκος Γκάτσος Γιώργος Νταλάρας - «Τα Κατά Μάρκον»

Του Θανάση Γιώγλου

…Σαν νυστέρια φτάνουν ως το κόκκαλο της ευθύνης όλων μας για το κακό που μας τριγυρνά και απειλεί να μας καταστρέψει… γράφει ο Σταύρος Ξαρχάκος και συνεχίζει:

Τα «Κατά Μάρκον» τραγούδια του Νίκου Γκάτσου διαπερνούν τα αδιαφανή κρύσταλλα της σύγχρονης αναλγησίας μας.

 

Τα «Κατά Μάρκον» τραγούδια αποκαλύπτουν την πραγματικότητα της σύγχρονης πολιτικής μας ζωής με «τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα» και σαν νυστέρια φτάνουν ως το κόκκαλο της ευθύνης όλων μας για το κακό που μας τριγυρνά και απειλεί να μας καταστρέψει. 

 

Σ’ αυτά τα νέα «ΑΜΟΡΓΙΑΝΑ» τραγούδια του, ο Νίκος Γκάτσος, με δέος, οργή και πόνο, βάζει τίτλους σκληρούς και λέει λόγια πικρά για να ξυπνήσει από τη νάρκη τους συνέλληνες, λίγο πριν από μια ανεπανόρθωτη καταστροφή. Και τα τραγούδια του αυτά δεν έχουν καμιά κομματική σκοπιμότητα ή δεν είναι τραγούδια καμιάς συνηθισμένης πολιτικο-κομματικής τραγουδοποιίας και θεολογίας. 

 

Είναι τραγούδια μιας βαθιάς συναίσθησης ευθύνης ενός ποιητή της ελληνικής ψυχής και της ανθρώπινης αγωνίας που θέλησε, τώρα, στην τέλεια ωριμότητά του, να περάσει (με το τραγούδι), στο στόμα, στην ψυχή και στο μυαλό του λαού μας, το λόγο και τον ήχο της οργής απέναντι σε «εκείνα και εκείνους» που καταστρέφουν τη Ελλάδα. 

 

Απέναντι σε εκείνους που προσπαθούν να εξαφανίσουν την ελληνική συναίσθηση και συνείδηση και, τέλος, απέναντι σε εκείνους που συντελούν στη σημερινή γενοκτονία των Ελλήνων από Έλληνες, με τη βοήθεια όλων των ανθελλήνων της Ευρώπης και του κόσμου.

 

 

Τα «Κατά Μάρκον» τραγούδια του Νίκου Γκάτσου «μιλούν» από μόνα τους. Εγώ, με τα λίγα λόγια μου, θέλησα να επισημάνω την ιδιαίτερη σημασία τους σ’ αυτή την κρίσιμη καμπή, ενώ ο Γιώργος Νταλάρας, με την ξεχωριστή φωνή του, αναδεικνύει το μέγεθος της αξίας αυτών των τραγουδιών, για τον καθένα μας.

Ευχαριστώ όλους που συμβάλανε στη δημιουργία αυτού του δίσκου. Και ιδιαίτερα τη Δέσπω Διαμαντίδου που «έκλαψε» για τα «θύματα στ’ αραχνιασμένα μνήματα».

Τέλος, στο φίλο Γιάννη Αλαφούζο αφιερώνω αυτή μου τη δουλειά, για όσα πιστεύει και πικραίνεται.

 

ΝΙΚΟΣ ΓΚΑΤΣΟΣ

 

Αυτές τις μέρες με όσα ακούμε και διαβάζουμε, τριγυρνούν στο μυαλό μου συνεχώς οι στίχοι του Νίκου Γκάτσου από Τα Κατά Μάρκον. 

 

Ήταν Δεκέμβρης του 1991 όταν κυκλοφόρησε αυτός ο κύκλος τραγουδιών από τη Μinos, σε μουσική Σταύρου Ξαρχάκου με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα και τη συμμετοχή της Δέσπως Διαμαντίδου (είχε ανακοινωθεί αρχικά πως θα συμμετείχε η Μελίνα Μερκούρη). Το σημείωμα του συνθέτη στο εσώφυλλο τα λέει όλα…

Δυο θέματα απασχολούσαν τότε τη χώρα. Το “Μακεδονικό” ή “Σκοπιανό” ζήτημα και οι διαδικασίες της κάθαρσης, από τα ειδικά δικαστήρια, για το σκάνδαλο Κοσκωτά. (Όσο είδατε εσείς την κάθαρση, άλλο τόσο την είδα κι εγώ…) 

 

Είκοσι χρόνια μετά, δε νομίζω πως υπάρχει άλλο καλλιτεχνικό έργο που να αντικατοπτρίζει τόσο αληθινά τη σημερινή πραγματικότητα. 

 

Αν κάποιος που δεν ξέρει τον ποιητή και ακούσει σήμερα το συγκεκριμένο δίσκο, είναι πολύ πιθανό να νομίσει πως τα τραγούδια είναι καινούργια και γράφτηκαν με αφορμή αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. 

 

Αυτά ήταν και τα τελευταία τραγούδια του Γκάτσου που εκδόθηκαν όσο ο ποιητής ήταν εν ζωή. Πέθανε το 1992 σε ηλικία, μάλλον 81 ετών. 

 

Λέω μάλλον, γιατί υπάρχουν κάποιες καταγραφές που λένε πως δεν γεννήθηκε το 1911, αλλά το 1914 ή ’15.

 

 

1) Ο χορός των Κυκλάδων 

2) Οι αστρολόγοι
3) Δώστε μου μια ταυτότητα
4) Οι πρώτοι και οι δεύτεροι
5) Τα γερόντια (συμμετέχει ο Γιώργος Λέντζας)
6) Μια γλώσσα μια πατρίδα
7) Πίσω από μαύρα σίδερα
8) Η χοντρομπαλού (Σταύρος Ξαρχάκος - Δέσπω Διαμαντίδου)
9) Τούτος ο τόπος
10) Γράμμα στο Μάρκο Βαμβακάρη (συμμετέχει η Δέσπω Διαμαντίδου)

Η ενορχήστρωση είναι του Σταύρου Ξαρχάκου ενώ η ηχογράφηση έγινε από τον Γιάννη Σμυρναίο στο Sound στούντιο από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο του 1991.

Έπαιξαν οι μουσικοί:

Κώστας Παπαδόπουλος, Χρήστος Κωνσταντίνου: Μπουζούκι
Κώστας Γανωσέλλης: Πλήκτρα
Γιάννης Ζερβίδης: Πιάνο
Κώστας Νικολόπουλος, Στέλιος Καρύδας: Κιθάρες
Ανδρέας Ροδουσάκης: Κοντραμπάσο
Φίλιππος Τσεμπερούλης: Πνευστά
Λάζαρος Κουλαξίζης: Ακορντεόν
Γιώργος Νταλάρας: Κιθάρα, μπαγλαμά 

 

Ξαρχάκος και Νταλάρας είχαν βρεθεί μαζί για συναυλίες, εντός και εκτός Ελλάδας, στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Δισκογραφικά η πρώτη τους συνάντηση γίνεται το 1988 με την αποτύπωση σε διπλό βινύλιο της συναυλίας, που είχε πραγματοποιηθεί στις 4 Μαίου 1988 στο θέατρο Παλλάς, μαζί με την Δήμητρα Γαλάνη και τη νεοφώτιστη Ελένη Τσαλιγοπούλου. 

 

Το 1989 εκδίδεται σε δίσκο η Misa Criolla του Ariel Ramirez, με ενορχήστρωση και διεύθυνση του Ξαρχάκου και σολίστα τον Γιώργο Νταλάρα σε ζωντανή ηχογράφηση στον Καθολικό Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Διονυσίου στην Αθήνα. 

 

Δυο χρόνια πριν, το 1987, ο Νταλάρας συμπεριλαμβάνει στο δίσκο Live Recordings το Κλάψτε ουρανοί κι αστέρια των Ξαρχάκου - Παπαδόπουλου από ζωντανή ηχογράφηση στο Στάδιο Ειρήνης & Φιλίας, ενώ είναι και η χρονιά που τραγουδά για πρώτη φορά σε πρώτη εκτέλεση στίχους του Νίκου Γκάτσου, που με συνοδεία τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι λένε πως Στο Σείριο υπάρχουνε παιδιά… Το τραγούδι εντάσσεται στο δίσκο Το Ελληνικό Πρόσωπο Του Γιώργου Νταλάρα. 

 

Αργότερα βέβαια θα συμπεριλάβει κι άλλα τραγούδια είτε του Ξαρχάκου, είτε του Γκάτσου στα ζωντανά του προγράμματα…

Την Πρωτοχρονιά του 1992, ο Γιώργος Νταλάρας παρουσιάζει τέσσερα τραγούδια «για τα πάθη της Ελλάδας, με φωτεινό οδηγό το κεράκι του Μάρκου Βαμβακάρη», όπως αποκαλεί Τα Κατά Μάρκον, στις εμφανίσεις του μαζί με το Χάρη και τον Πάνο Κατσιμίχα στο θέατρο Ολύμπιον της Θεσσαλονίκης, που ξεκινούν εκείνη τη μέρα και συνεχίζονται σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, σχεδόν για ένα χρόνο. (Στις 30 Δεκεμβρίου 1991 πραγματοποιήθηκε η επίσημη παρουσίαση του δίσκου σε συνέντευξη τύπου που έδωσε ο τραγουδιστής σε ξενοδοχείο της Θεσ/νίκης). 

 

Εκείνη την εποχή είναι ακόμα νωπός ο απόηχος από την τεράστια επιτυχία του Μη μιλάς, μη γελάς κινδυνεύει η Ελλάς, ενώ μεγάλη επιτυχία γνωρίζει και η έκδοση του δίσκου με τη ζωντανή ηχογράφηση Νταλάρα - Παπακωνσταντίνου από το θέατρο Αττικόν.

 

 

Παράλληλα, σε όλη τη χώρα ακούγεται το Διδυμότειχο Blues, λίγο πριν έχουν κυκλοφορήσει τα τραγούδια από την Ερωτική Πρόβα, του πρόωρα και πρόσφατα, τότε, χαμένου Δημήτρη Λάγιου, ενώ την ίδια μέρα με Τα Κατά Μάρκον κυκλοφορούν και οι Γραμμές Των Οριζόντων του Θάνου Μικρούτσικου. 

 

Ακούγεται επίσης για πρώτη φορά το Αν υπάρχει λόγος, ένα ωραίο λαϊκό τραγούδι του Πάνου Κατσιμίχα, που θ’ αφήσει το στίγμα του στο χρόνο… Όλα αυτά, μαζί με κάποια παλιότερα τραγούδια συνθέτουν το συναυλιακό ρεπερτόριο του Νταλάρα, εκείνης της εποχής. 

 

Ήταν λοιπόν φυσικό, το «βαρύ» περιεχόμενο των στίχων, σε συνδυασμό με τη «δύσκολη» μουσική (με την έννοια της μουσικής που δεν τραγουδιέται εύκολα), αλλά και την μεγάλη δισκογραφική παρουσία του Νταλάρα, να αφήσουν το δίσκο στην αφάνεια... 

 

Την ώρα δηλαδή που οι πωλήσεις των δίσκων του τραγουδιστή εκείνη την εποχή, κυμαίνονται από 30 μέχρι 200.000, στα Κατά Μάρκον δεν ξεπερνούν μερικές λίγες χιλιάδες δίσκων. 

 

Μόνο Τα γερόντια «επιπλέουν» κάπως, λόγω του λαϊκού τους ύφους αλλά και των στίχων, που σχετίζονται άμεσα με την πολιτική κατάσταση στη χώρα. 

 

Παρόλα αυτά είναι ιδιαίτερα παρήγορο ότι δεκαεννέα χρόνια μετά, στο Τop 10 της εφημερίδας Έθνος στις 7 Μαρτίου 2010, Τα Κατά Μάρκον βρέθηκαν ξαφνικά στη δέκατη θέση, μαζί με σύγχρονες κυκλοφορίες. 

 

Μια μικρή λεπτομέρεια είναι πως στην έκδοση του cd το εξώφυλλο τυπώθηκε ανάποδα, με αποτέλεσμα το κεφάλι που φαίνεται μέσα στο σχέδιο, να κοιτά προς τα κάτω….

 

Σε κείμενό του, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καθημερινή στις 28 Απριλίου του 1991, ο Σταύρος Ξαρχάκος γράφει:

Τα «Κατά Μάρκον» νέα τραγούδια του Νίκου Γκάτσου εκφράζουν με ζωντάνια, οργή, θλίψη και προφητικότητα τη σημερινή Ελλάδα της φθοράς, της διαφθοράς, της σήψης, του χαμού. 

 

Είναι τραγούδια “που ’ρχονται” από το βάθος του χρόνου του ελληνισμού. «Πριν από τον κατακλυσμό», όπως αναφέρεται σ’ ένα από αυτά. 

 

Είναι τραγούδια ευθύνης, αυστηρότητας, πόνου, θανάτου και ζωής. Τραγούδια που «προσγειώνονται» στην Ελλάδα της διάλυσης του σήμερα για να φέρουν ένα βαρύ μήνυμα για έγερση και συνέγερση όλων των Ελλήνων από το μαύρο κύκλο της καταστροφής που απειλεί χώρα και λαό. 

 

Αλλά τα «Κατά Μάρκον» νέα τραγούδια του Νίκου Γκάτσου αφού, μετά την «προσγείωσή τους» (στον αεροδιάδρομο της σκοτεινιάς του ελληνικού σήμερα) αφήσουν το βαρύ μήνυμά τους, «απογειώνονται» για να πετάξουν πίσω, στο απώτατο ελληνικό παρελθόν. 

 

Να αντλήσουνε από αυτό «αθάνατο νερό», που ποτίζει την ελληνική ψυχή διαχρονικά, αλλά και διαποτίζει το ελληνικό πνεύμα και σώμα, αφ’ ενός, για να μεγαλουργήσουν και αφ’ ετέρου, για να απαντέχουνε τον πόνο που προκύπτει απ’ τους αγώνες, τους κατατρεγμούς, τους σκλαβωμούς και τους χαλασμούς του τόπου και των προμάχων του….

Ποιανού Μάρκου; Του Ευαγγελιστή;

Μπορεί. Μιας κι ο Μάρκος έγραψε το Ευαγγέλιο του «παρόντος χρόνου» της ζωής, της δράσης, του πάθους και της ανάστασης του Χριστού. Όμως, μάλλον, δεν περιγράφει ο ποιητής, όπως ο Ευαγγελιστής Μάρκος, πάθη, αγώνες, αγωνίες, οράματα Θεανθρώπου. 

Στιχουργεί και εμπνέεται από άλλον Μάρκο. Από τον «ρεμπέτη» και «αθώο αμαρτωλό» άνθρωπο, τον Μάρκο Βαμβακάρη. Ένα σύμβολο ρεμπέτικης αντιεξουσιαστικότητας και αναρχικότητας…

Τα «Κατά Μάρκον» «Αμοργιανά» νέα τραγούδια του Νίκου Γκάτσου είναι μία πνευματική προσφορά για την Ελλάδα και τον Έλληνα του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος… Σαν μουσικός δεν ξέρω αν αξιώθηκα να γράψω τη μουσική που τους αξίζει… Νιώθω λυτρωμένος από την προσκύνηση του μαγικού λόγου του Έλληνα ποιητή Νίκου Γκάτσου… (1) 

 

 

Τον καιρό που κυκλοφόρησε ο δίσκος είχαν ξεκινήσει και τα γυρίσματα ενός ντοκιμαντέρ, σε σκηνοθεσία Παντελή Βούλγαρη, που δυστυχώς δεν παρουσιάστηκε ποτέ. Κάποια πλάνα από τις πρόβες για τα γυρίσματα ενσωματώθηκαν σε αφιέρωμα της γερμανικής τηλεόρασης στο Γιώργο Νταλάρα.

Καταθέτοντας την προσωπική μου εμπειρία, θυμάμαι την έκπληξή μου, όταν αγοράζοντας το δίσκο και περιμένοντας ν’ ακούσω λαϊκά τραγούδια, τουλάχιστον στο ύφος του Ρεμπέτικου, βρέθηκα μπροστά στον οκτάλεπτο Χορό των Κυκλάδων, στο Δώστε μου μια ταυτότητα ή στο Οι πρώτοι και οι δεύτεροι. 

 

Τραγούδια δηλαδή που μου θύμισαν αρκετά τα πιο «λιτά» και συνάμα «βαριά» τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι. 

 

Για να πω την αλήθεια, αρχικά δεν ενθουσιάστηκα ιδιαίτερα. Δεκάδες ώρες προσεκτικών ακροάσεων όμως, στις σκοπιές του Παλάσκα, όπου υπηρετούσα τη θητεία μου τότε (σε μια 90άρα κασέτα TDK, που στην άλλη πλευρά είχε τις Γραμμές Των Οριζόντων), με έκαναν γρήγορα να αναθεωρήσω…

Το 1994, στις εμφανίσεις του Και Με Φως Και Με Θάνατον Ακαταπαύστως, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, που κυκλοφόρησαν και σε βιντεοκασέτα, ο Νταλάρας συμπεριλαμβάνει δυο από Τα Κατά Μάρκον. 

 

Τη Χοντρομπαλού στην οποία ο ίδιος αφηγείται και η Λυδία Κονιόρδου τραγουδά και Οι αστρολόγοι με την Παιδική χορωδία του Δημήτρη Τυπάλδου. Ta γερόντια συμπεριλαμβάνονται με τη φωνή του Νίκου Μαραγκόπουλου και του θιάσου, στο ζωντανό δίσκο του Ξαρχάκου που κυκλοφορεί το 1995 από τις παραστάσεις Αμάν Αμήν.

Το Δεκέμβρη του 2009 στο δίσκο του Γι’ Αυτό Υπάρχουνε Οι Φίλοι ο τραγουδιστής ηχογραφεί ένα εξαιρετικό χασάπικο που επρόκειτο να μπει στα Κατά Μάρκον, αλλά δεν χώρεσε το 1991, το Δάκρυ με το δάκρυ. Στίχοι του Γκάτσου πάνω σε μια γνωστή μελωδία του Ξαρχάκου από την ταινία Ρεμπέτικο.

Σκέφτομαι κλέινοντας οτι δεν γράφονται κάθε μέρα στίχοι όπως αυτοί που τραγουδά συγκλονιστικά η Χοντρομπαλού «Ελλάδα», Δέσπω Διαμαντίδου:

Σιγά σιγά και ταπεινά μ ‘αγώνες και με βάσανα καινούργια έβγαλα φτερά μα ήρθαν τα χειρότερα

Είδα τα ίδια μου παιδιά να δίνουν σ’ άλλους τα κλειδιά και με χιλιάδες ψέματα με προσδοκίες κι αίματα να μου σπαράζουν την καρδιά…

---

Ευχαριστώ τους φίλους Ελένη Κωστελέτου και το Θοδωρή Χαϊκάλη για τη βοήθειά τους.

Δισκογραφικές συναντήσεις: Σταύρος Ξαρχάκος - Νίκος Γκάτσος. (Άρθρο του Αλέξη Λιόλη στο Music Corner στις 9-2-11)

Φωτογραφίες 

1: Ο συνθέτης με τον Νταλάρα και τη Δήμητρα Γαλάνη το 1988, προετοιμάζοντας τη συναυλία στο Παλλάς 
2: Ο Νίκος Γκάτσος (από την κασετίνα Νίκος Γκάτσος 36 Τραγούδια 1960-1979, Τα Νέα 2009) 
3, 4: Οι στίχοι των τραγουδιών (από το πρόγραμμα των συναυλιών του Γιώργου Νταλάρα στο Ολύμπιον της Θεσσαλονίκης το 1992) 
5, 6: Άρθρο της Μικέλας Χαρτουλάρη στην εφημερίδα Τα Νέα (8-6-1991)
7: Άρθρο του Λάμπρου Λιάβα στην Ελευθεροτυπία (11-12-1991)

 

ΒΙΝΤΕΟ.

 

ΠΗΓΗ. ogdoo.gr