Το μπουζούκι στην Αϋλη Πολιτιστική Κληρονομιά

 

Στο Εθνικό Ευρετήριο Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς εντάχθηκαν το μπουζούκι και οι συγγενείς του, ο τζουράς και ο μπαγλαμάς, αλλά και ο ζεϊμπέκικος χορός. Ο μουσικοσυνθέτης Θανάσης Πολυκανδριώτης, που πρωτοστάτησε στην προσπάθεια, και ο Δημήτρης Σταθακόπουλος, που ενίσχυσε νομικά το εγχείρημα, μιλούν στην «Κ» για τη σημασία του.

Του Νικόλα Ζώη 

 

Ποιος να το έλεγε στον Μάρκο Βαμβακάρη, στον Βασίλη Τσιτσάνη και σε τόσους ακόμα δεξιοτέχνες του δημοφιλέστερου ελληνικού οργάνου. 

Ποιος να το έλεγε, επίσης, στους αμέτρητους «μερακλήδες», που είτε στον ελλαδικό χώρο είτε στις κοινότητες της ελληνικής διασποράς εκφράζονται μέσα από τις κινήσεις ενός από τους πλέον χαρακτηριστικούς ελληνικούς χορούς. 

Είναι πάντως γεγονός: το μπουζούκι και οι συγγενείς του, ο τζουράς και ο μπαγλαμάς, αλλά και η χορευτική παράδοση του ζεϊμπέκικου χορού, εντάχθηκαν από προχθές, με απόφαση της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, στο Εθνικό Ευρετήριο Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Μέσα από την εμπορική επιτυχία που είχαν οι συνθέσεις του, ο Μάρκος Βαμβακάρης συνέβαλε στη διάδοση του ρεμπέτικου τραγουδιού και του μπουζουκιού.

Οπως εξηγεί στην «Κ» ο Δημήτρης Σταθακόπουλος, νομικός, διπλωματούχος βυζαντινής μουσικής και συνεργάτης του Εργαστηρίου Τουρκικών και Ευρασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά, ο οποίος συμμετείχε στην ομάδα που υπέβαλε στο υπουργείο τον φάκελο υποστήριξης του αιτήματος, «αποδείξαμε –και αυτό έπεισε το υπουργείο– ότι στο “γένος” της οικογένειας των μπουζουκιών, που τα έχουν και άλλοι λαοί, υπάρχει κι ένα “διακριτό” είδος, το ελληνικό μπουζούκι. 

Ελκει την καταγωγή του από τους ταμπουράδες των αγωνιστών του 1821, από τον βυζαντινό “φάνδουρο” ή “θαμπούρα” και από την αρχαιοελληνική “πανδουρίδα” και επομένως δικαιούται να το έχει η Ελλάδα ως άυλη πολιτιστική της κληρονομιά. 

Η ίδια επιχειρηματολογία χρησιμοποιήθηκε και για τον ζεϊμπέκικο χορό, ώστε να διακριθεί από τον αντίστοιχο τουρκικό: ιστορικά, υπάρχει η θρακοφρυγικής καταγωγής φυλή των ζεϊμπέκηδων, που εξισλαμίστηκε και διαθέτει μια ομάδα χορών που ονομάζονται συλλήβδην ζεϊμπέκικοι. 

Η συγκεκριμένη παράδοση είναι ζωντανή στην Τουρκία, αυτό που γνωρίζουμε όμως στην Ελλάδα ως ζεϊμπέκικο διαφέρει χορογραφικά και ρυθμικά. Αυτή τη διακριτότητα δέχθηκε το υπουργείο».

Ο Μανώλης Χιώτης διέδωσε την τετράχορδη εκδοχή του μπουζουκιού.

Την αρχική ιδέα να ενταχθεί το μπουζούκι στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά της χώρας είχε ο Θανάσης Πολυκανδριώτης.

Την αρχική ιδέα να ενταχθεί το μπουζούκι στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά της χώρας είχε ο Θανάσης Πολυκανδριώτης, ο οποίος εργάστηκε για πολλά χρόνια προς αυτόν τον στόχο. «Δεν είναι μόνο δική μου κατάκτηση όμως», λέει στην «Κ» ο μουσικοσυνθέτης, «αλλά των οργανοπαικτών του μπουζουκιού, που αυτή τη στιγμή τους υπολογίζω σε πολλές χιλιάδες στην Ελλάδα. 

Είναι ένα κατόρθωμα που αφορά τον λαϊκό πολιτισμό μας και τους περιλαμβάνει όλους. Οπως έλεγε ο Στέλιος Καζαντζίδης, αν ρίξεις στο πέλαγο μια σανίδα που γράφει “λαϊκό τραγούδι”, όλοι θα πιαστούν. Και νομίζω ότι ο Μάρκος και ο Τσιτσάνης, όλοι οι μεγάλοι και οι μικροί θεοί του μπουζουκιού, θα αισθάνονταν σήμερα περήφανοι. 

Πλέον, οι μανάδες θα μας παίρνουν στα σοβαρά και θα στέλνουν τα παιδιά τους να μαθαίνουν λαϊκά όργανα».

Ο Βασίλης Τσιτσάνης συνέθεσε μερικές από τις μεγάλες επιτυχίες του λαϊκού πενταγράμμου.

Κρίσιμη συμβολή στην προετοιμασία του φακέλου είχαν επίσης ο πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Ζεϊμπέκικου Χορού, Θωμάς Κολοβός, οι μουσικολόγοι Μάρκος Δραγούμης, Βασιλική Τυροβολά και Ειρήνη Κουκά, ο ερευνητής Παναγιώτης Κουνάδης, ενώ στο εγχείρημα συμμετείχαν και ο συγγραφέας Θωμάς Κοροβίνης, ο οργανοποιός Νίκος Φρονιμόπουλος κ.ά.

Επόμενος στόχος, να εγκριθεί από την UNESCO η ένταξη του μπουζουκιού και του ζεϊμπέκικου στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας. «Λογικά θα συμβεί», καταλήγει ο Δημήτρης Σταθακόπουλος, «αλλά ακόμα και αν υποβάλει ένσταση η Τουρκία, έχουμε αυτή τη δικλίδα ασφαλείας που λέει ότι σαφώς το μπουζούκι και ο ζεϊμπέκικος ανήκουν σε ένα ευρύτερο γένος που μοιράζονται οι δύο λαοί, πλέον όμως, ο καθένας μπορεί να έχει τα δικά του, διακριτά».

Ο Μυτιληνιός χορευτής και ερμηνευτής Σόλων Λέκκας (1946-2020) χορεύει ζεϊμπέκικο σε μουσική εκδήλωση.

ΠΗΓΗ. kathimerini.gr