«Ο Απρίλης είναι ο μήνας ο σκληρός, γεννώντας Μες απ' την πεθαμένη γη τις πασχαλιές, σμίγοντας. Θύμηση κι επιθυμία, ταράζοντας. Με τη βροχή της άνοιξης ρίζες οκνές...».

Αυτοί οι στίχοι είναι η αρχή από την «Έρημη χώρα» του T.S. Eliot σε μετάφραση του Γιώργου Σεφέρη, πρώτη έκδοση «Ίκαρος», Ιούλιος 1936. 

Του Νίκου Αναγνωστάκη

 Ο Σκληρός Απρίλης του 2020

 Η ιστορία πολλές φορές επαναλαμβάνεται. Άλλοτε σαν copy paste ενός γεγονότος του παρελθόντος, πολλές φορές σαν φάρσα αλλά και φορές, όταν παίρνοντας αφορμή από κάτι που συνέβη, σε παρελθόντα χρόνο και με αλληγορικό τρόπο, επικαιροποιείται στη σημερινή πραγματικότητα.

Η κατάσταση που επικρατεί είναι πρωτόγνωρη και δύσκολη. Η χώρα έχει κατεβάσει ρολά και ιδιαίτερα η Αθήνα μοιάζει με ένα τσιμεντένιο κουφάρι. Δεν είναι μόνο η σοβαρότητα του γεγονότος αλλά και ο απροσδιόριστος και αμήχανος τρόπος αντιμετώπισής του.

Ο εχθρός απέναντί μας είναι αόρατος, τυλιγμένος σε μια ομίχλη και δεν μπορείς με τα όπλα που έχεις, έστω και ανεπαρκή, να εντοπίσεις ευκρινώς τον στόχο. Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε επαρκώς τον οπλισμό του εχθρού, τον τρόπο δράσης του, την τακτική του, την αντοχή του και τις εφεδρείες του.

Ίσως εξίσου σημαντικό με το «τι κάνουμε τώρα» είναι και το «τι θα γίνει αύριο».

Ο φόβος θα μείνει, θα φωλιάσει στις καρδίες μας και δύσκολα θα ξεκολλήσει από πάνω μας. Θα φοβόμαστε να δώσουμε χειραψία, ν ’αγκαλιάσουμε, να φιλήσουμε αγαπημένα μας πρόσωπα και να ψιθυρίσουμε δύο τρυφερά λόγια στ’ αυτί τού άλλου.

Θα φτερνίζεται κάποιος δίπλα μας, ίσως από αλλεργία ή κρυολόγημα και θα τρέχουμε πανικόβλητοι, ενώ οι πιο κοντινοί μας και απαραίτητοι φίλοι, θα είναι η μάσκα, το αντισηπτικό και τα γάντια. Η καθημερινότητά μας θα ξενερώσει για τα καλά και θα γίνει η ζωή μας εντελώς «Ντεκαφεϊνέ».

Ο Σκληρός Απρίλης του ’20 έχει μια διαφορετική ανάγνωση από τον Απρίλη του ’67, τον Απρίλη του T.S. Eliot και οπωσδήποτε από τον Σκληρό Απρίλη του ’45 του Μάνου Χατζιδάκι.

Ο Σκληρός Απρίλης του ’45 είναι ένα καταπληκτικό, μοναδικό και διαχρονικό έργο του μεγάλου δημιουργού, που εκδόθηκε το 1974 όπου το εξώφυλλο είναι έργο του Γιάννη Μόραλη, ζωγραφισμένο ειδικά για το δίσκο.


Γράφει ο Κώστας Ταχτσής για τον συγκεκριμένο δίσκο:

«Ο Μάνος Χατζιδάκις στο’να κομμάτι μετά το άλλο, γυρίζει σε κείνες τις, για μας τουλάχιστον, κοσμογονικές μέρες της νιότης μας, όχι σ’ αναζήτηση κανενός «χαμένου καιρού», αλλά σε μια προσπάθεια να τις δει σ’ όλες τους τις δυνατές διαστάσεις. 

Έτσι όπως ήταν στην πραγματικότητα, έτσι όπως νομίζαμε τότε πως ήταν κι έτσι όπως θα τις βλέπαμε, αν μπορούσαμε να τις δούμε απ’ την απόσταση που τις βλέπουμε τώρα. 

Ο σκληρός Απρίλης του ‘45 είναι ένα ρέκβιεμ σ’ εκείνο το ωραίο και τόσο γόνιμο νεανικό μας όραμα κι ίσως έτσι η ενδόμυχη υπόσχεση μιας το ίδιο γόνιμης χρήσης του λίγου χρόνου που μας μένει ακόμα».

Ο Σκληρός Απρίλης του ’45 είναι μια διαφορετική ενορχηστρωτική προσέγγιση του Μάνου Χατζιδάκι σε μια σειρά ρεμπέτικων και λαϊκών τραγουδιών από το 1938-62 του Μιχάλη Σουγιούλ, του Βασίλη Τσιτσάνη, του Μάρκου Βαμβακάρη, του Γρηγόρη Μπιθικώτση, του Απόστολου Καλδάρα, του Δημήτρη Γκόγκου ή Μπαγιαντέρα, του Ευάγγελου Παπάζογλου, του Στέλιο Κηρομύτη, του Πρόδρομου Τσαουσάκη και του Γιώργου Μητσάκη.

Ο Χατζιδάκις εντεχνοποίησε, με ένα διαφορετικό τρόπο τα τραγούδια, για να δείξει μια άλλου είδους πτυχή τους, φωτίζοντας τον πλούτο τους.

Άλλωστε, το ρεμπέτικο το έζησε από κοντά και ήταν ο πρώτος που επεσήμανε την ποιότητά του και ύμνησε την αξία του. 

Συνεχίζει να αναβαθμίζει το μπουζούκι, δίνοντας του μια λόγια και υψηλής αισθητικής υπόσταση και ένα ρόλο στην ορχήστρα ισότιμο με το πιάνο. 

Και για μια ακόμη φορά, μεταχειρίστηκε το μπουζούκι λες και ήθελε να αποδείξει ότι δεν είναι ένα όργανο που συμβόλιζε το περιθώριο, την υποκουλτούρα για ένα «ξενηστικωμένο προλεταριάτο» που εκφράζει τον πόνο και το μεράκι αλλά κάτι πολύ περισσότερο από αυτό που για χρόνια του καταλογίζανε.

Στον δίσκο παίζει μπουζούκι ο Θανάσης Πολυκανδριώτης με ένα εκπληκτικό τρόπο που ανεβάζει το μπουζούκι, με τις οδηγίες του Χατζιδάκι σ ’ένα άλλο επίπεδο.

Τις μέρες αυτές, του εγκλεισμού μας σε καραντίνα, που μας δημιουργεί μια σκοτεινή και ανιαρή καθημερινότητα, μας δίνει την ευκαιρία να ανακαλύψουμε και να ξαναθυμηθούμε διαμάντια του ελληνικού ρεπερτορίου όπως ο Σκληρός Απρίλης του ’45.

Αμέσως μετά όμως, με πιάνει μια μελαγχολία, όταν συγκρίνω αυτά τα διαμάντια με τη σημερινή ραδιοφωνική καθημερινότητα. 

Εκεί επικρατεί η Ραδιοφωνική καραντίνα λόγω του αντίστοιχου κορονοϊού της Playlist, η οποία αποκλείει στους ακροατές την επαφή με αυτούς τους μουσικούς θησαυρούς, ιδιαίτερα τις νέες γενεές και τους εγκλωβίζει σε μια απίστευτη μετριότητα και βαρεμάρα.

Ο ρόλος του ραδιοφώνου δεν είναι μόνο εμπορικός για να κυνηγάμε εναγώνια τους δείκτες ακροαματικότητας αλλά είναι και πολιτιστικός. 

Στις playlist πρωταγωνιστούν περίπου 15 με 20 καλλιτέχνες με καθαρά εμπορικά κριτήρια, τις περισσότερες φορές με ανιαρές και προβλέψιμες μελωδίες και στίχους. 

Αποκλείοντας έτσι συστηματικά νέα ταλαντούχα παιδιά, συνθέτες, στιχουργούς και ερμηνευτές να έχουν λόγο και ύπαρξη.

Αυτό βέβαια, δεν αφορά όλους τους σταθμούς γιατί υπάρχουν και ορισμένες εξαιρέσεις που γνωρίζουν τι σημαίνει ραδιοφωνικός και μουσικός πολιτισμός.

Ας ευχηθούμε να περάσουμε όσο μπορούμε καλύτερα αυτό το ιδιαίτερο φετινό Πάσχα που όλοι μας σηκώνουμε τον δικό μας Σταυρό, στο δικό μας Γολγοθά περιμένοντας τη δική μας Ανάσταση.

ΒΙΝΤΕΟ.

ΠΗΓΗ. ogdoo.gr